SITMA

SITMA (MALARYA)

Dişi anofel cinsi sivrisineklerde bulunan parazitlerin, insanları ısırmasıyla meydana gelen, nöbetler halinde ateş ve titremeye neden olan, yaygın bir hastalıktır. Sıtmanın bir diğer adı malaryadır. Teşhis ve tedavisi mümkündür ve kolaylıkla yapılır. Tedavi edilmediği takdirde ciddi problemlere yol açar ve hatta ölümcül olabilir.

Çok uzun zamandan beri bilinen bir hastalıktır. Dünyada 200 milyondan fazla kişinin bu hastalığa yakalandığı tahmin edilmektedir. Çoğunlukla Asya ve Afrika’da görülen bu hastalık, artık havayolu ulaşımı ile bütün dünyaya yayılmaktadır. İnsanoğlunun karşılaştığı en yaygın hastalıklardan biridir.
Ülkemizde en çok Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde görülmektedir. Adana, Mersin, Gaziantep, en çok görülen yerlerdir.

SITMANIN NEDENİ NEDİR?

Sıtmanın nedeni, plazmodium adındaki tek hücreli parazitlerdir. Bu parazitlerin tek rezervuarları insandır. Bu parazitlerin hepsi sıtmaya neden olur ve anofel tipi sivrisineğin ısırmasıyla bulaşır. Bu sivrisinek, sıcak ve nemli yerlerde yaşar. Bu parazitlerin yapmış olduğu sıtmanın şiddeti değişiktir.

P. Malarianın yapmış olduğu sıtma türünde ateş 3 günde bir yükselir. Bu pazarzit vücuda girdikten uzun süre sonra bile

sıtmaya neden olabilir. Sık karşılaşılan bir sıtma türü değildir.

P. Falciparumun neden olduğu sıtma, özellikle Asya’da sık görülür. Her gün ateş yükselebilir ve uzun sürelidir. En şiddetli sıtma tipidir.

P. Ovale ve P. Vivax’da ateş 48 saatte bir yükselir. Özellikle sıcakta, ateş fazla yükselmiştir ve hararete neden olur. Ayrıcatitreme görülür. Genelde Akdeniz ülkelerinde karşılaşılan bir sıtma tipidir.

SITMANIN BELİRTİLERİ

Sıtmanın belirtileri, nöbetler halinde ortaya çıkar. Enfeksiyona neden olan plazmodiumun türüne göre, belirtilerin şiddeti, nöbetler ve görülme zamanları değişir.

Nöbet başlamadan 2-3 gün önce hastada bazı belirtiler ortaya çıkar. Kişi, yorgun ve mutsuzdur. İştahı azalmıştır. Bunun dışında baş, bacak, sırt ağrıları görülebilir. Sıtma nöbetinde ilk görülen durum, titremedir. 2 saate kadar uzayabilir. Bütün vücut sarsılır. Titreme sırasında, ateş yükselir. Bu ateşin şiddeti, sıtmaya neden olan mikroba göre değişir. Deri kurumuştur ve sıcaklık hissi fazladır.

Ayrıca sıtmadan önce görülen başağrısı, nöbet boyunca da devam eder. Nabız yükselir ve hastada sinirlilik görülür. Sırt ve bacak ağrıları devam etmektedir.Sıtmanın ilerlediği durumlarda karaciğer ve dalakta büyüme görülür. Dalak yırtılırsa, iç kanama meydana gelir. Kansızlık görülebilir. Ayrıca hasta, solunum güçlüğü çekebilir.

SITMA TANISI NASIL KONUR?

Doktora gittiğinizde, şikayetleriniz doğrultusunda doktorunuz sizi yönlendirir. Sıtma mikrobunun yaygın olduğu yerlerden gelip gelmediğiniz sorulur. Diğer hastalıklarla karıştırmamak ve sıtmanın kesin tanısı için, hastadan alınan kan örneğinden, mikrobun kanda bulunup bulunmadığı araştırılır. Plasmodiumların görülmesiyle, hastalığın tanısı konur.

SITMANIN TEDAVİSİ

Önceleri, Büyük İskender dahil bir çok kişinin ölümüne neden olan sıtma, günümüzde tedavisi kolay bir hale gelmiştir. Sıtmanın ilacı bulunulan coğrafi bölgeye göre değişmektedir. Çünkü sıtmaya neden olan bazı plazmodium türleri, bazı ilaçlara karşı direnç kazanmıştır. Fakat, genellikle sıtma tedavisinde kullanılan ilaç “klorokin” dir. Özellikle sıtma savaş dispanseri, sağlık ocakları, sıtma personelleri ücretsiz olarak bu hastalığı tedavi etmektedir. Sıtmanın ilaçları sadece sıtma savaş dispanserinde bulunur ve ücretsizdir. Bu ilaçlar koruyucudur ya da tedavi edicidir. Sıtmanın yaygın olduğu bir bölgeye seyahat etmeniz gerekiyorsa, bu koruyucu ilaçları almanız gerekir. Tedavi edici ilaçlar ise mikrobun çoğalmasını engelleyicidir.

Son zamanlarda bilim adamları iki ilacın bir arada olduğu yeni bir sıtma ilacı geliştirdiler. Bunun dışında hasta istirahat halinde olmalıdır ve vücudun direncini arttıracak besinlerle beslenmelidir.

SITMADAN KORUNMANIN YOLLARI

Sıtmadan korunmak için, bu hastalığa neden olan faktörün yani sivrisineklerin ortan kaldırılması ya da üremesini engelleyici tedbirlerin alınması gerekir. Bu yöntem daha önceleri uygulanmıştır.

Fakat günümüzde sıtmadan korunmak için sıtma hastalarının bulunup tedavi edilmesi önem kazanmıştır. Erken tanı ve tedaviyle parazitlerin kaynağı yok edilmektedir.Ayrıca sinek ısırığından korunmak için (özellikle geceleri), sinek kovucu spreyler, sineğin ısırmasını engelleyecek kıyafetler tercih edilebilir. Amaç, sivrisineğin vücuda temasını önlemektir.

Sıtmanın görüldüğü yerlere seyahat edecek kişilerin seyahatin birkaç hafta öncesinden, seyahat sonrasındaki birkaç hafta boyunca sıtma ilacı alması gerekir. Bu şekilde sıtmadan korunmuş olur.

Sıtmanın yaygın olduğu yerler nüfüsun hızlı artış gösterdiği yerlerdir. Ayrıca kasaba ve kentlerin yavaş yavaş birleşmesi ile sıtma mikrobunu kontrol altına almak gittikçe güçleşmektedir. Bu yüzden sıtmaya olan duyarlılığın arttırılması, sıtma için gerekli ilaç ve malzemelerin yeterince bulundurulması şarttır. Bu yüzden devletin de sıtmaya yeterli bütçeyi ayırması gerekmektedir.