Cüzzam 1876’da Armauer Hansen tarafından bulunan lepra basili tarafından oluşturulan öncelikle, deri ve siniri tutan kronik seyirli bir enfeksiyon hastalığıdır.
Cüzzam hastalığının ilk kez ne zaman ortaya çıktığını kesin olarak belirlemek halen mümkün olmasa da hastalığın tanısı ile ilgili ilk yazılı kayıtlar M.Ö. 600'lü yıllara aittir. Hint, Mısır ve Çin uygarlıklarının bu tarihten daha önceleri M.Ö. 16-13. yüzyıllarda hastalığı tanıdıkları var sayılmaktadır. Bu zaman dilimine tarihlenen Mısır'da bulunan bazı kalıntılar varsayımı desteklemektedir. Eski Yunanlılar ve Araplar'ın da hastalığı tanıdıkları düşünülmektedir.
Bazı kaynaklar cüzzam'ın Avrupa'yaHindistan'dan Büyük İskender'in ordusunun askerleri ile, bazıları da Roma askerleri tarafından taşındığını öne sürerler.
Cüzzam Haçlı seferleri sırasında oldukça yaygın bir hal almıştır. Hastalık yaygınlaşmaya başladıkça cüzzamlılar adeta lanetlenmiş kimseler olarak kabul edilip, toplumdan dışlanmışlardır. Tedavisinin bilinmediği dönemlerde cüzzamlılar yerleşim birimlerinden uzak yerlere hatta özel adalara sürülerek, buralarda kendi hallerine bırakılmaktaydılar.
Cüzzam Hastalığı Nasıl Yayılır?Bu hastalık ırsi denilebilecek niteliktedir. Vücut mikroba karşı doğal bağışıklık sistemine sahiptir ancak bazı bünyelerde bağışıklık sistemi yoktur bu mikroba karşı bu da aileden gelen bir durumdur.Hastalığın tek taşıyıcısı insandır başka yollarla bulaşması mümkün değildir. Cüzzam hastası olan ve bu mikrobu taşıyan bir hasta ile en ufak bir yakın temas hastalığın bulaşmasına neden olur bu yüzden cüzzam hastaları sağlıklı insanlarla birarada yaşayamaz.
Cüzzamın nedeni “mycobacterium leprae” adlı bakteridir. Ağız ve burundan yakın temas sonucu damlacık enfeksiyonu ile bulaşır. Bakteri çok yavaş çoğalır, inkibasyon periyodu 5 yıl kadardır. Semptomların görülmesi bazen 25 yılı bulabilmektedir.
– Sık sık tekrarlayan burun kanamaları ve burun tıkanıklıkları
– Kol ve bacak sinirlerinde ağrıların başlaması ve el parmaklarının(4. ve 5.) içe doğru bükülme,eğilme göstermesi
– Alt göz kapaklarının hareketsiz duruma geçmesi ve kapanmaması durumu
– Dizlerde ve dirseklerde yara izleri
– Yüz bölgesinde oluşan ödem
HASTALIK BELİRTİLERİ
Bakteri deri ve sinirleri etkiler ağır vakalarda şekil bozukluğuna yol açar. Cüzzam hastalığının iki klinik tipi vardır.
1. Tüberküloit Cüzzam, hastalığın bu tipi vücut direnci sağlıklı kişilerde ortaya çıkar. Belirtiler nispeten lokaldir. Basil kol ve bacaklarda bulunan çevresel sinirlerin bir veya iki tanesine yerleşir, bu bölgelerde bulunan sinirlerde küçük ilhitab odakları oluşturur. Sinir fonksiyonunu bozar ve duyu kayıpları oluşmasına neden olur. Bazen de deriden kabarık keskin kenarlı ve duyu kaybı olan deri lezyonları (tüberküloid plak) gelişir. Tüberküloid Lepralı hastalarda basil sayısı az olduğu için hastalığı çevrelerine bulaştırmazlar.
2. Lepromatöz Cüzzam, bu tip vücut direnci zayıf veya hiç olmayan kişilerde görülür. İlk belirtisi burun tıkanıklığı, burun kanaması, saç dökülmesi, burun tabanında çökme, diz ve dirsekte lezyonlar, bu dönemde tedavi başlanılmazsa basiller hızla yayılabilir. Tedavi edilmezlerse basil sinirleri tutarak ellerde ve bacaklarda eldiven şeklinde duyu kayıpları ve motor işlev kayıpları görülür. Hastalarda felç hali görülebilinir. Bunlara bağlı olarak vücutta yaygın şekil bozuklukları ve sakatlıklar görülür.
TANI
Klinik verilerle ve ailesinde lepra hikayesi olan kişilerde kolaylıkla konulabilir. Dışarıya basil çıkaran aktif durumda bir hastaya yakın temas halinde olan kişiler mutlaka hastalık yönünden araştırılmalıdır.
Basil çıkaran tipte burun ve deriden yapılacak yaymalar, kuşkulu deri lezyonlarından alınan biopsilerin patolojik incelemesiyle tanı konulur.
TEDAVİ
İlk teşhis çok önemlidir ve doğru teşhis sonrası tedavi mümkündür.Teşhis gecikmiş ve hiç tedavi görmemiş hastalarda 10-20 sene sonrası sakatlıklar ve vücutta dökülmeler baş göstermeye başlar.Tedavi süreci önemlidir ve en az 3 ilaç şeklinde kombine bir tedaviye başvurulur.Kısa zamanda hastalık sorunsuz şekilde tedavi edilebilir.Yaraların ve görsel sorunların giderilmesi adına hasta,doktor kontrolü altında kalabilir.
Erken tanı ve tedaviden sonra hiçbir kalıcı sakatlık oluşmadan tedavi mümkündür.
Tedavisinde, Dünya Sağlık Örgütünün uyguladığı çok ilaçlı tedavi (Multi Drug Treatment=MDT) uygulanmaktadır. Kayıtlı hastaların tedavisini Dünya Sağlık Örgütü karşılamaktadır.
ABD'de, memeli armadillonun, insanlara doğrudan cüzzam bulaştırdığına ilişkin vakalara rastlandı. Amerikalı ve İsviçreli bilimadamlarının yaptığı ayrıntılı DNA araştırması, bölgede, cüzzama neden olan "mycobacterium leprae" bakterisinin, daha önce rastlanmayan bir alttürünün ortaya çıktığını gösterdi. Bu alttürün, insanlara temas yoluyla armadillolardan geçtiği belirlendi. ABD'de her yıl sadece 150 cüzzam vakasına rastlandığını ve hastaların büyük bölümünün cüzzamın sıkça görüldüğü Hindistan, Kongo gibi ülkelerde çalıştığını belirten bilimadamları, ancak bu kişilerin üçte birinin ABD'den hiç ayrılmadığını vurguladı. Dolasıyla, bu kişilere cüzzamın armadillolardan geçtiği ihtimali güçlendi. Bilimadamları, bu hayvanların vücut ısısının düşük olması nedeniyle bakteriyi taşıdığını düşünüyor. "New England Journal of Medicine" dergisinde yayımlanan araştırmada, bilimdamları armadillolara temas etmeme, bu hayvanların etlerini yememe tavsiyesinde bulundu. Armadillo ya da yaygın adıyla tatu, ana yurdu Güney Amerika olan bir memeli. Bedeni bir tür zırhla korunan ve tesbih böceğine benzeyen hayvan, ortalama 75 cm.
Ülkemizde 2012 yılı hastalık bildirimleri sonucunda kayıtlı lepralı hasta sayısı kümülatif olarak yaklaşık 1200 civarındadır. Son yıllarda yapılan taramalarda yeni tespit edilen hasta sayısında azalma görülmektedir (2012 yılında 6, son yıllarda ortalama 4 vaka). 2012 yılı verilerine göre tedavi gören hasta sayısı 21'dir. Lepralı hastaların ilk tedavileri İstanbul, Ankara ve Elazığ İllerinde bulunan Lepra Hastanelerinde yapılmaktadır. Cüzzamlı hastalarla ilgili her türlü izleme ve değerlendirmeler hastaların yaşadıkları ildeki sağlık kuruluşlarınca yürütülmektedir. Hastaların tedavi giderleri Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz karşılanmaktadır.
Gün geçtikçe sayıları azalan lepralı hastalar bizim toplumumuzun insanlarıdır. Onlarla ilişkiyi kesmek ve onları toplum dışına itmek yerine, ihtiyaçları olan anlayışı, yakınlığı, destek ve sevgiyi göstermek önde gelen bir vatandaşlık görevidir.
Ömrünü cüzzamla savaşa adamış Prof. Türkan Saylan, Lepra’nın tedavi edilebilen bir hastalık olduğunu ve lepra’lı kişilerin toplum dışına itilmemesi gerektiğini çalışmalarıyla bizlere kanıtlamıştır.
Ülkemizde Cüzzamla ilgilenen merkezlerin adres ve
telefon numaraları;
- § İstanbul Tıp Fak. Lepra Araş.Uyg.Merkezi Çapa 0212-525 58 56
- § İstanbul Lepra Hastanesi Bakırköy 0212-572 61 22-570 10 26
- § Ankara Lepra Eğitim ve Araştırma Merkezi Dikimevi 0312-319 22 79
- § Elazığ Lepra Hastanesi Elazığ 0424-212 46 16-212 16 54
- § Cüzamla Savaş Derneği İstanbul 0212-572 71 89
- § Cüzamla Savaş Vakfı İstanbul 0212-572 71 89
- § Ankara Cüzam Savaş ve Araştırma Derneği Dikimevi 0212-319 22 79
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder