Egzama; toplumda yaygınlığı oldukça yüksek olan ve pek çok alt türü bulunan önemli bir cilt iltihabıdır. Tıpta dermatit olarak isimlendirilen hastalık çocuklarda yaygın bir cilt hastalığıdır. Dermatoloji kliniklerine başvuran hastaların %10-20’si bu hastalıktan muzdariptir. Yaygınlığına rağmen egzamanın sebepleri ve kesin tedavisi ile ilgili tıp dünyasının bugüne kadar verdiği net bir cevap bulunmamaktadır. Egzamanın daha çok kalıtsal olduğu düşünülmektedir ve hastaların çoğunda ortak belirtiler gözlenir. Bu nedenle hastalığın belirtilerinin iyi bilinmesi erken teşhis ve daha iyi tedavi başarısı için önem arzetmektedir. Kesin tedavisi bulunmamasına rağmen hastaların hekimin önerdiği uyarı ve önlemlere uyması Egzamadan kaynaklanan sorunun ağırlaşmasını azaltmaktadır.
Egzama hastalığı nedir
Egzama; çeşitli iç ve dış faktörlere derinin iltihaplı cevabı olarak ortaya çıkan durumun genel ismidir. Egzama (dermatit) en yaygın cilt hastalıklarından biridir fakat aynı zamanda, sebepleri ve kesin tedavisi ile ilgili de tıp dünyasının net cevaplayamadığı bir rahatsızlıktır. Hastaların çoğunda ortak belirtiler gözlenir. En çok görülen türleri Sinirsel, alerjik, yağlı deri, temas egzaması gibi egzama türleridir. En yaygın türü, ‘atopik dermatit’ olarak da bilinen, alerjik egzamadır ve daha çok kalıtsal olduğu düşünülür. Atopik kelimesi farklı anlamına gelir. Bu durumda derideki farklılık kastedilmektedir ve kalıtsal alerjik egzama türünün tanımında kullanılmaktadır. Bazı egzama türleri, örneğin temas egzaması tek bir sebepten kaynaklanabilirken, diğer egzama türleri pek çok faktörün bir araya gelmesiyle oluşabilir. Çocuklarda görülen egzama zamanla kendiliğinden iyileşebilir ancak yetişkinlerdeki egzamanın kesin tedavisi yoktur. Hastalığı tetikleyen etkenlerden uzak durularak, egzama kontrol altına alınabilir. Egzama, kronik yani uzun süreli veya kısa süreli ataklar şeklinde akut olabilir ve bir çok hastada yazın iyileşen egzama kışın yeniden ortaya çıkarak kötüye giden bir tablo gösterebilir.
Egzamanın kronik hali, kaşıntılı döküntü şeklinde kendini gösterir. Egzamalı bölgenin kaşınmasıyla birlikte çabukça çatlayan kalın deriler oluşmaya başlar. Akut egzama durumunda ise, deride, sıvı dolu kabarcıklarla birlikte, kızarıklık, şişkinlik ve kaşıntı en yaygın belirtilerdir. Egzama durumunda vücudun savunma mekanizması enfeksiyonlara karşı güçsüzdür bu sebeple enfeksiyonlardan ve mantar hastalıklarından dolayı kolayca iltihaplanma oluşur.
Egzama belirtileri
Egzamanın dönemine göre farklı döküntüler oluşabilir. Akut dönemde kızarıklık, şişlik, minik su toplayan kabarıklıklar ve sulantı ön plandadır. Hastalar şiddetli kaşıntı ve yanmadan yakınırlar. Bazı hastalarda kızarıklık ve kepeklenme olmaksızın sadece kaşıntı ve yanma yakınması olabilir. Subakut dönemde minik yakacık şeklinde kepeklenmeler ve kabuklanmalar görülürken kronik dönemde deri kuruyup kalınlaşır ve renk değişikliği oluşur. Deride çatlamalar meydana gelir.
Egzamada iltihaplanan deri bölgesinde kızarıklıklar meydana gelir ve egzamanın en tipik belirtilerinden biri olan kaşıntı başlar. Aynı zamanda iltihaplı bölge kurur ve üstünde sivilceye benzer oluşumlar meydana gelir; yer yer su toplanır. Egzamalı bölge kaşınırsa, enfeksiyonlu bölge genişler ve yayılır, deri kanar ve iltihaplanıp ağrıya sebep olabilir. Kaşımakla meydana gelen çatlaklardan giren mikroplar egzamanın daha hızlı yayılmasına ve bu bölgenin diğer hastalıklara da açık hale gelmesine neden olur. Kaşınarak tahriş edilmiş bir egzama bölgesi özellikle çocuklarda çok rahatsızlık verici olabilir. Egzama önce daha hassas olan yüzde ve baş derisinde çıkar, ardından kollara ve bacaklara yayılır, özellikle derinin katlandığı eklem bölgelerine ve giysilerin sürtündüğü tahriş olmaya daha açık bölgelerde kendini gösterir. Hastalığın verdiği rahatsızlığın başlıca nedeni daha çok kaşıma ile oluşan çatlaklardan giren mikropların yaptıkları enfeksiyona bağlıdır.
Egzama bulaşıcı mıdır?
Egzama bulaşıcı bir hastalık değildir daha çok elerjik bir reaksiyondur fakat çeşitli sebeplerle vücudun farklı bölgelerine hızla yayılabilir veya iyileşmiş hastalık yeniden tekrarlayabilir.
Egzamanın türlerine göre resimler
Aşağıdaki resimleri incelemeniz egzamanızın türünü teşhis etmenizi kolaylaştıracaktır.
El Dermatiti resimleri: Resim-1, Resim-2, Boyna sıçramış el dermatitiInguinal Dermatiti resimleri: Resim-1, Resim-2, Resim-3, Resim-4Bacak Dermatiti : Resim-1, Resim-2, Resim-3,
Alerjik Dermatiti : Resim-1, Resim-2, Resim-3
Toksik Egzama: Resim-1, Resim-2
Yuvarlak Lezyonlu Egzama: Resim-1, Resim-2
Perioral Dermatit: Resim-1, Resim-2, Resim-3,
Çocuklarda Atopik Dermatit: Resim-1, Resim-2
Egzama en sık vücudun hangi bölgelerinde görülür?
Egzamalarda tutulum egzamanın tipine göre değişir.
İrritan kontakt dermatit: el ve yüzü
Alerjik kontakt dermatit: el, ayak, yüzü
Dishidrotik egzama: parmak laterallerini
Fotosensitif egzalamar güneş gören bölgeleri
Fitofotokontakt dermatitler vücudun açıkta kalan bölümleri
Atopik dermatit: bebeklik döneminde yüzü, büyük çocuklarda kıvrım bölgelerini ve erişkinlerde yaygın tutulum gösterir.
Egzama nedenleri
Egzamaya neden olan uyaranlar çeşitlidir ve egzama tipine göre değişiklik gösterir. Bunlar dıştan veya içten kaynaklanabilir.
Deterjanlar, sabunlar, boyalar, giysiler, parfümler, kolonya, makyaj ürünleri, krem ve losyonlar, lastik maddeler, metaller gibi günlük hayatımızda karşılaştığımız pek çok madde deriye temas ederek ekzemaya (kontakt dermatite) neden olabilir. Egzamaya en sık neden olan ajanlarda egzama bölgesine göre farklılık gösterir. Elde deterjan ve sabunlar; yüzde sabun, makyaj malzemeleri; ağız ve dudaklarda diş macunu ve gargaralar; saçta boya ve şampuanlar; ayakta ayakkabı ve terlikler sık egzama nedenidir. Bu maddeler irritan (irritan kontakt dermatit) veya alerjik (alerjik kontakt dermatit) mekanizmalar ile egzamaya neden olurlar. İrritan etki ile ekzema yapan maddeler temastan hemen sonra egzamaya neden olabilirken, alerjik mekanizma ile egzama yapan maddelerin egzama oluşturması için belli bir duyarlanma dönemi gerekir. İrritan kontakt dermatitler kontakt dermatitin en sık sebebidir.
Bazı bitkilerin (incir gibi) cilde teması sonrası güneşe maruz kalınması egzama neden olabilir (fitofotokontakt dermatit). Ayrıca Çukurova bölgesi gibi sıcak gölgelerde bazı böceklerin ezilmesi sonucu açığa çıkan bir madde (pederin) de deride egzama tablosuna neden olabilir (paederus dermatiti). Cilt kuruluğu da kış aylarında egzama (kserotik egzama) nedeni olabilir. Dıştan sürülen kremler ve losyonlar deride ekzemaya neden olabildiği gibi ağızdan kullanılan ilaçlarda (jeneralize dermatit) yaygın egzama nedeni olabilir. Bazı ilaçlar güneşe duyarlılığı arttırarak güneş gören bölgelerde egzamaya yol açabilir (fotosensitif dermatit).
Egzamalar alerjik bünyesi olan (atopik) kişilerde daha sık gözlenir. Bu hastalarda vücutta tekrarlayan egzama ataklarının gelişir (atopik dermatit). Atopik dermatitli hastalarda tozlar, polenler, yiyecekler ve stres hastalığı arttırabilir. Bu hastalarda deride üreyen bazı bakterilerde hastalığın alevlenmesine neden olabilir. Özellikle alerjik bünyesi olan kişilerde yılının belli dönemlerinde el ayakta tekrarlayan minik su toplamaları görülebilir (dishidrotik ekzema). Bu tür egzamalar bazı mesleklerde daha sık görülür (nikel ve kobalt alerjisi).
Egzamaya neden olan çevresel faktörler
Cilt Tahrişi: Egzama cildi tahriş eden herhangi bir şeyden dolayı meydana gelebilir. Örneğin temas egzaması (kontakt dermatit) söz konusuysa cilt, sabun, deterjan, şampuan, dezenfektan, çamaşır suyu ve parfüm gibi cildin sürekli maruz kaldığı hafif veya daha güçlü tahriş edici maddelere karşı zamanla hassas hale gelir. Bazen de cilt, bir maddeye sürekli maruz kalmasa da, cildi kurutan ve cildin doğal yağını alan bu maddeye ani tepki verir. Bu tip egzama alerjik değil, temas egzamasıdır. Ciltte kızarıklığa, kurumaya, çatlamaya ve kaşıntıya yol açar.
Alerjenler: Alerjik egzama örneğin, zehirli sarmaşık gibi alerjenler nedeniyle ortaya çıkar. Nikel benzeri metaller, egzamaya yol açan alerjenler arasındadır. Alerjenlerden kaynaklanan egzama genellikle çocuklarda görülür ve bazı kişilerde yetişkinlikte de devam eder. Çocuklarda yiyecek alerjisi, süt, yumurta ve fıstık, hem çocuklarda hem yetişkinlerde ev tozu, kedi, köpek gibi ev hayvanları ve bazı bakteriler egzama nedenleri arasındadır. Alerjik temas egzamaları en çok, nikel takılar, kozmetik, saç boyası ya da parfümlerde bulunan maddeler, kauçuk ve çimento, solvent, yapıştırıcı gibi inşaat malzemeleri nedeniyle görülür.
Hava Koşulları: Egzamayı tetikleyen çevresel faktörlerden biri de iklimdir. Havanın soğuk ve nem oranının düşük olduğu kış aylarında egzama şikayetlerinde artış görülür. Mevsim geçişleri, soğuk hava ya da nem oranı egzamayı arttırır ancak hava koşulları altta yatan, ana neden değildir.
Genetik Faktörler
Alerjik egzama gibi, egzamanın bazı türleri ailede (anne veya babada ya da her ikisinde) vardır ve çocuklarında egzamanın ortaya çıkışında bu genlerin rolü, % 60 ila 80 oranda etkili olabilir. Vücut genetik olarak yatkın olunca, çevresel faktörlerin tetiklemesiyle hastalık ortaya çıkar. Ancak egzama tek bir gene bağlı değildir. Egzamanın gelişiminde, bağışıklık sisteminin rolü büyüktür ve bağışıklık sistemini etkileyen pek çok gen söz konusudur.
Egzama ve Bağışıklık Sistemi
Vücudun bağışıklık sistemi egzamanın ortaya çıkmasında ve daha sonra tekrarlamasında büyük rol oynar. Egzamanın en yaygın biçimi olan atopik dermatitten (alerjik egzama) muzdarip olan kişilerde alerjiye tepki veren vücuttaki ‘sitokin’ seviyeleri yüksektir. Sitokinler bağışıklık sistemi hücreleri tarafından salgılanan proteinlerdir. Alerjiye tepki veren sitokin seviyesi yüksek olan kişilerde, bir enfeksiyon söz konusu olmasa bile ciltte iltihaplanma görülebilir.
Stres ve Egzama
Stresli ve endişeli bir ruh hali, ne yazık ki sadece ruh hali olarak kalmaz ve fiziksel olarak da pek çok şikayetin ortaya çıkmasına neden olur. Bunlardan biri de ‘stres egzamasıdır’. Beynimiz stres ve korkunun neden kaynaklandığını ayırt edemez. İş yerinde sürekli sıkıntı yaşayan biriyle, ormanda vahşi bir hayvanla karşı karşıya kalan biri arasında, beyin için fark yoktur. Her koşulda vücut tehlikeye karşı olduğunu düşünerek tepki verir. Ancak vücut, bütün gün stres altında olmaya programlı değildir. Bu nedenle sürekli tetikte olmak bedene ağır gelir ve vücutta stresin fiziksel yansımalarını görürüz.
Egzama hangi yaşlarda daha sık görülür?
Çocukluk döneminde görülen ekzemaların çoğunu atopik ekzemalar oluşturur. Atopik ekzema vakaların %85’inde hayatın ilk 1 yılında (2 aylıktan sonra) başlar. Çocukların %7-17’sinde atopik ekzema bulunur. Ekzemaların yaklaşık yarısını oluşturan kontakt dermatitler genellikle erişkin dönemde görülür. Tüm ekzemaların %5-20’sini oluşturan dishidrotik erzemalar ise 4-76 yaşları arasında herhangi bir dönemde görülür.
Egzamayı tetikleyen ve artıran nedenler
Kadınlarda Hormonal Değişiklikler
Hormonlar vücut tarafından üretilen, kuvvetli kimyasallardır ve pek çok farklı etileri sıralanabilir. Bazı kadınlarda, hormon seviyelerindeki değşikliklerin egzama semptomlarını arttırdığı görülmüştür. Hormonlar egzamanın ortaya çıkış nedeni değildir ama egzamanın semptomlarının artmasına, kötüleşmesine neden olabilir. Regl ya da hamilelik dönemindeki bazı kadınlarda, egzamaya dair şikayetlerin arttığı görülür.
Diğer Tetikleyiciler
Uzun ve sıcak banyo, sık sabunlanma, kuru cilt, terlemek, ani hava değişimi, yün benzeri kumaşlar, sigara içmek, toz, kum.
Egzamaya neden olan ve tetikleyen yiyecekler
Egzama hastalığıyla besinler arasında bilimsel olarak kanıtlanmış bir bağlantı yoktur. Fakat temasla alakalı egzaması olan hastalarda bazı gıdalarla temas durumunda egzama alevlenebilmektedir. Özellikle domates, kabak, patlıcan, limon, portakal gibi gıdaların suları egzamayı alevlendirebilmektedir. Yine bebeklik ve çocukluk çağında görülen atopik dermatitte bazı gıdaların alımından sonra kaşıntı hissi artabilmektedir. Bu tarz gıdalar saptanabiliyorsa bunlardan uzak durabiliriz.
Egzama tedavisi
Egzama tehlikeli sayılabilecek ağır bir hastalık değildir; ama rahatsızlık verebilir. Egzamalıların rahat etmek için almaları gereken önlemlerin başında yarayı kaşımamak gelir. Egzamalı bebeklerin ellerine pamuklu kumaşlardan dikilmiş parmaksız eldivenler geçirilerek egzamalı yerlerini kaşımaları önlenebilir. Egzamalı kişilerin uçuk hastalığı olanlardan özellikle uzak durmaları gerekir. Egzamalı deri, uçuk virüsü olan herpes simplekse karşı dirençsizdir; virüs alınırsa enfeksiyon yayılabilir. Egzamalıların çiçek aşısı da olmamaları gerekir. Normal insanlara hiçbir zarar vermeyen bu aşı, egzamalı bir çocukta, ölümcül olabilen ateşli bir hastalık yapabilir.
Egzamalı ya da egzama geçirmiş insanların derileri çok hassastır. Bu nedenle tahriş edici maddelerden sakınmalıdırlar. Bu tür maddelerle çalışmak zorunda kalanlar lastik eldiven ve yüz maskesi gibi basit önlemlerle korunmalı; genç insanlar meslek seçerken yağlar, boya maddeleri ve şampuan gibi malzemelerle çalışmak zorunda kalacakları meslekleri seçmemelidirler. Egzamanın nedeni olan alerji yapıcı madde bulunabilirse, hastanın o madden korunması yeterlidir. Egzamalı bir bebeğe, inek sütü veriliyorsa, inek sütünü kesip ya anne sütü verilmeli ya da keçi sütü (inek sütüne göre daha az alerjiye yol açtığı saptanmıştır) ve özel süttozu gibi bir besinle beslenmelidir.
Nedeni bulunamayan çocuk egzamalarında ise çocuğun giysilerinde yünlü kumaş kullanmamak, derisi kurumaya yatkınsa çok sık yıkamaktan kaçınmak, enfeksiyonları önlemek için hem kendini hem de çevresinin temizliğine özen göstermek ve özel sabun kullanmak yararlı olur.
Egzama tedavisinde yararlanılabilecek birçok ilaç vardır. Çinko bileşimleri ve kortizonlu deri merhemleri egzamalı yerlere doktor önerisine göre sürülür; ancak bu merhemler deriyi tahriş edeceği için uzun süre kullanılmamalıdırlar. Ayrıca antihistaminik merhemlerle kaşıntıyı azaltmak, üreli merhemlerle derinin su içeriğini artırarak egzamanın deriyi kurutup çatlatmasını önlemek deriyi kurutup çatlatmasını önlemek, astım tedavisinde kullanılan “sodyumkromoglikat” adlı maddeyi içeren ilacın alınmasıyla alerjiyi önlemek olanaklıdır. Egzamalı insanların kaşınmamaları neredeyse olanaksız olduğundan, tırnaklarını kısa, temiz ve bakımlı tutmaları, zararı biraz da olsa azaltır. Egzama hastane tedavisi gerektirecek kadar ağır bir hastalık değildir ama evinde yeterli bakım göremeyecek hastaların hastaneye yatmaları yararlı olabilir.
Egzamalı çocukların yüzde 50’si altı yaşına gelmeden, yüzde 90’i ise ergenliğe ulaştıklarında egzamadan kurtulurlar. Ne var ki, öteki alerjik hastalıklar gibi egzama da, iyileşmesinden yıllar sonra hiç beklenmedik bir zamanda yineleyebilir. Duygusal sorunlar, sitres ve sıkıntı egzamanın yinelenmesine neden olabilir. Egzamalıların hastalıklarının fazla önemsenmesi, egzamalı çocuğun üstüne çok düşülmesi, stres yaratarak hastalığı büsbütün ağırlaştırabilmektedir. Günümüzde egzama tam olarak tedavi edilmemekle birlikte, rahatlatılabilmekte ve denetim altına alınabilmektedir. En iyisi, fazla önemsemeyerek, hastalığın getirebileceği duygusal sıkıntılardan korunmaktır.
Egzama kremleri, ilaçları ve egzamada ilaç tedavisi
Kuru cilt/ yumuşatıcı preparatlar; Yumuşak, pürüzsüz ve dayanıklı bir cilt için gayret göstermek önemlidir. Farklı nemlendiricilerin farklı yağ içeriği vardır. Cilt ne kadar kuru olursa, bir o kadar yağlı kremler kullanılmalıdır. Alternatif olarak yulaf ekstresi içeren kremler veya cildin kendi nemini bağlayan karbamid (üre) kullanılabilir. Biraz yanma hissi verebilir, ama tamamen tehlikesizdir. Krem türü seçimi genellikle deneyimlere bağlıdır. Denemelisin ve senin/çocuğunun sevdiği kremleri seçmelisin. Eczaneden iyi kanıtlanmış kremler kullan. Denemek için deney tüpü iste. En pahalı kremlerin en iyi olması gerekmez. Parfüm içermeyen ürünler kullan. Sabah ve akşam olmak üzere yağlama yeterli olabilir, ama kaşıntılı, şiddetli kuru cilt olduğu takdirde daha sık yağlama gereklidir. El yıkarken ve duş alırken az sabun/ şampuan kullanımı tavsiye edilir.
Kuru cilt halinde haftada 2-4 defa olmak üzere sıvı yağ banyosu iyi bir takviye olacaktır. Çok fazla sıcak olmayan, yaklaşık 35 °C, su ile dolu büyük bir küvete 0,5 dl. sıvı yağ eklenir. 15 – 20 dakika banyo yap. Duş yaparken, sabun yerine duş yağı veya nemlendirici krem kullanılabilir. Sıvı yağ banyosu/ duş öncesi daima cildinizi yıkayın. Cilt de enfeksiyon varsa, veya çocuğun ateşi varsa eğer sıvı yağ banyosu yapmaktan kaçınılmalıdır.
Islak bandaj (wet wrap); başka bir kaşıntı önleyici tedavi şeklidir, ve özellikle gece kaşınmaları için uygundur. Cilt iyice yağlanmadan önce bir kat sıcak, ıslak Tubifast bandajıyla, ve üstü kuru bandajla tekrar kapatılması ilkesine dayanır (sadece “Tubifast”- bandajı kullanın çünkü normal pansuman bezleri (doğal lifli) ve bandaj nemi korumaz). Islak bandaj (wet wrap) bir kaşıntı önleyici tedavi şeklidir, ve özellikle gece kaşınmaları için uygundur.
Kırmızı, kızgın cilt; Kaşıntı veren kırmızı egzama lekeleri durumunda kortizon kremi genellikle ilk tercihtir.
Kortizonpreparatları, birinci grubun en hafif olduğu dört gruba ayrılır. Bazı kremler, mantar ve bakterilere karşı antimikrobiyal maddeler katkılıdır. Grup birde olan kremler hafif egzamaya günde 1-2 olmak üzere sürülebilir. Genel olarak şunu söyleyebiliriz ki yeterince güçlü preparatlar yeterince kullanılmalıdır. Çok hafif kortizon kremi seçildiğinde egzama üzerinde kontrol eksikliği riski yaşanır ve nöbetler daha sık olarak gelir.
Çocuklarda egzama ağırlaştığı zaman grup 2 veya 3 kortizonu ile başlanılmalıdır. Kaşıntıyı kontrol altına aldıktan sonra daha nadir, her 2 ila 3 günde bir, yağlama uygulanabilir. Daha da iyileşme görüldüğü takdirde daha hafif bir kreme geçilebilir, ve daha sonra tedavi her 2 ila 3 günde bir yapılmak üzere düşürebilir. Cilt sağlam olmuşsa, yağlamaya haftada 1-2 kez olmak üzere en az 2-4 hafta, mümkün olan en iyi sonucu sağlamak için devam edilir.
Sabah ve akşam, ayrıca duş veya banyo sonrası, cildin sağlam, egzamasız olduğu dönemlerde bile, bol nemlendirici krem tavsiye edilir. Kortizon kremini günde 1-2 kez (doktorun verdiği tavsiyeyi izleyin) aktif tahriş üzerine, iyice içine çekmesi için, uygula, ve birkaç dakika sonra (yaklaşık 10) tüm kuru cilde nemlendirici krem sürülür. Eğer cildin ihtiyacı varsa, gün içinde yeniden nemlendirici krem bir kez daha sürülür – bu şekilde ”eski” kortizon, yeni kortizon sürmeden, yeniden serbest bırakılmış olur.
Kortizon kremi, eğer uygun zaman aralığı ile doğru yerde doğru ürünü kullanırsanız, kullanımı güvenlidir. Kaşıntı kontrol altına alındıktan sonra kortizon kremi olmadığı aralar vermek, cilt de yan etkileri önlemek için gereklidir. Immünomodülatörler diye adlandırılan (Elidel® ve Protopic®) kortizon katkısız egzama kremleri, kortizon kremleri yerine iyi alternatifler olabilir. Bunlar günde 2 kez uygulanır.
Elidel / Protopic’in yararları, uzun vadeli egzama tedavisi gerekli olduğunda, eğer kortizon kremi tatmin edici derecede işe yaramazsa, veya yan etki tehlikesi olmadan kortizon kremi kullanarak kontrol sağlanamazsa, cilt kalınlığını etkilememesidir.
Yağ banyosu bir alternatif olabilir.
Kaliumpermanganat 3 % kırmızı, kızarmış cilt üzerinde kullanılabilir.
Enfeksiyonlu egzama
Egzama her zamankinden daha kırmızı ve kızarmış ise enfekte olmuş olabilir. Çoğu zaman sıvı akıtabilir ve sonunda kabuklar oluşur. Bunun sebebi egzamaya bakteriler veya virüs gelmesidir. Tedavinin başarılı olması için, egzamanın yanı sıra enfeksiyonda tedavi edilmelidir.
Potasyum permanganat 3 % banyosu sıvı akıtan tahrişi kurutur ve bakteri öldürücüdür. Küvet banyosu veya eller ve ayaklar için bölgesel banyo olarak kullanılabilir. Bandajları ıslatın ve egzamanın üzerine koyun. Çözümün yaklaşık 1,5 dl suyun eflatun rengi alana kadar küvette karıştırılır. Enfeksiyon kontrol altına alınana ve egzama sıvı akıtmayıncaya kadar her gün 10-20 dakika banyo edin, genelde 2 ila 5 gün arası.
Egzamanın enfekte olup olmadığı hakkında herhangi bir şüphe varsa, böyle bir banyo alınabilir. Banyo cildi kahverengi yapar, ve bu boya elbisenize bulaşabilir. Küvette renk değişikliğini önlemek için plastik ile kaplanabilir. Tırnaklar, potasyum banyosundan renk almasını engellemek için, vazelinle yağlanabilir veya oje ile boyanabilir.
Alüminyum asetat 1 % sargısı bakteriler ve mantar üzerinde geciktirici etki gösteriyor. Çözüm yüz/eller gibi küçük alanlarda kullanılır. Kompresler alüminyum asetat çözümüne batırılır, sıkılır ve egzamaya 20 dakika koyulur. Çözüm reçeteye tabidir.
Kristal viyole bakterilere ve mantara karşı dirençli görünen bir renkli çözümdür. Pamuklu bir çubuk kullanın, şişeye batırın ve çatlaklara ve yaralara sürün. Her çubuğu sadece bir kez kullanın. Mukoza üzerinde kullanmayın. Egzamanın enfekte olup olmadığı hakkında herhangi bir şüphen varsa, kristal viyole sürmek güvenlidir. Günde bir ila iki kez yeterlidir. Mavi olduğu sürece etkilidir. Kristal viyoleye ek olarak başka kremler de sürmek gerekebilir. Çözümün kurumasını bekleyin. Dikkat: Elbise ve eşyalar üzerinde çirkin lekeler yapması kolaydır.
Bakteri engelleyici – öldürücü kremler daha önce bahsedilen tedaviden kullanımı daha kolay ve kozmetik olarak daha kabul edilebilir olduğundan yararlı olabilir. Çoğu zaman döküntü sakinleştiği zaman veya akıntılı egzama durumunda bu kremlere geçiş uygun olabilir. Kortizon katkılı ve katkısız kremler bulunur, ve 2 ila 5 gün kullanılır.
Antibiyotik tedavisi şiddetli belirgin egzama durumlarında gerekli olabilir, ve tabiki başka bir kortizon kremi tedavisiyle beraber.
Egzama kaşıntısını önleyen ilaçlar
Kaşıntı yatıştırıcı ilaçlar yatmadan önce bazıları tarafından şiddetli kaşıntı ve gece huzursuzluğu halinde kullanılır. Doktor ile anlaşma sonrası kısa dönemli olarak kullanılır.
Egzamada diğer tedavi yöntemleri
Tıbbi ışık tedavisi (UVA + UVB) uzun süreli egzamalarda etkili olabilir. Ancak bazıları, muhtemelen terlemeden kaynaklanan tahriş sonucu, daha kötü olabilir. Ayrıca, zaman ve kaynak isteyen bu tedavi türleri, okul çağı altındaki çocuklara nadiren uygulanır. Sadece dermatologlar tarafından uygulanır.
Fungoral şampuan, kafa-/boyun bölgesinde egzama olan bazı yetişkinler tarafından kullanılabilir. Tedavi eden doktorunuza danışın.
Yağ ile yıkama /salisilat yağı kuru, kaşıntılı kafa derisi halinde bazen kullanılabilir. Bahsi geçen tüm preparatlar eczaneden satın alınabilir. Bazıları reçeteye tabiidir.
Bebeklerde egzama tedavisi
Egzaman vakaların küçük bir bölümü kendiliğinden geçebilir. Fakat çoğunlukla tıbbi tedavi yapılması gerekir. İstatistiklere göre egzama görülen her 3 çocuktan 1 tanesinde ileriki yıllarda astım veya başka alerjik rahatsızlıklar görülebilmektedir. Egzama görülen yerler için krem tedavisi uygulanır. Eğer bir enfeksiyon durumu varsa antibiyotik verilir.
Ayrıca çocukta alerjik reaksiyona yol açan besinlere karşı bir diyet programı da uygulanır. Çocukta alerjiye yol açan gıda tespit edilerek çocuğa verilmesi engellenir. Çocuktaki kaşıntılar için ise ayrıca hekim kaşıntı giderici ilaçlar önerebilir. Diğer yandan alerjinin tedavisine yönelik olarak hekim başka ilaçlar da tavsiye edebilir.
- Egzama görülen yerlerde banyo sırasında sabun kullanılmamalıdır. Suyla da fazla miktarda temas ettirilmemelidir
- Aşırı sıcak veya soğuk havalar egzamayı kötüleştirebilir. Ayrıca evdeki ortamın kurumaması için ev ortamını nemli tutmak gerekecektir.
- Çocuğun egzama olan yerleri kaşıyarak tahrişe ve enfeksiyona yol açmaması için tırnakları kesilmiş olmalıdır.
- Çocuğun terlememesine dikkat etmek gerekir. Çocukta mümkünse kaşıntı yapmayan, terletmeyen ve bebeğin cildini tahriş etmeyecek giysiler giydirilmelidir.
- Herhangi bir hastalık bulaştıracak hasta kişileri çocuktan uzak tutmalıdır. Özellikle suçiçeği çıkaranlar ve uçuk çıkaranlara yaklaştırmamalıdır.
- Süt, peynir, yoğurt , yumurta gibi gıdalar çocukların egzamasını azdırabilir.
- Çocuğu hayvanlardan, deterjan gibi kimyasallardan alerjik reaksiyona yol açabilen polen ve ev tozlarından uzak tutmak gerekir.
- Gebeliğin son 3 ayında sigara içen veya sigara dumanına maruz kalan hamile kadınların bebeklerinde doğduktan sonra egzama oluşma riski daha fazladır.
Atopik egzama nedir ve tedavisi
Atopik egzama kaşıntı veren bir cilt iltihabıdır. İltihab nadir olarak alerji veya enfeksiyondan kaynaklanır, ve bulaşıcı değildir. Bu çocuklarda görülen en yaygın egzama türüdür, ve buna çocuk egzaması da denir. Hastalık çok değişken seyir sergilemekle birlikte kronik olabilir. Egzama, hem çocuklar, ebeveynler ve tedavi uzmanları için zordur, çaba gerektirir. Atopik egzama, çocuklarda erken bebeklikden itibaren sonra çocukluk yıllarına kadar oluşabilir. Bir çok çocuk da şikayetler okul çağına doğru azalır ve bazılarında tamamen kaybolabilir. Nitekim egzama daha sonra, gençlik yıllarında veya yetişkin yaşta, yeniden ortaya çıkabilir. Bazılarında tüm hayatları boyunca egzama olabilir.
Atopi, çocuğun atopik hastalıklar için doğuştan kalıtsal bir sisteme sahip olduğu anlamına gelir. Atopik hastalıklar arasında atopik egzama, astım, polen alerjisi (mevsimsel), ve gözde ve burunda yıl boyunca alerji, vardır. Atopik egzaması olan kişilerde el egzaması oluşması için yüksek eğilim taşımaktadırlar. Bu tamamen kendiliğinden oluşabilir, ama sık sık el yıkama ve cildi tahriş edici maddeler ile temas, tetikleyici olabilir.
Atopik egzamada hastalık seyri:
Çoğu kez, çocuklar büyüdükçe atopik egzamanın karakter değiştirdiğini örebiliriz. Egzama olan küçük çocuklarda (0-2 yaş), yüzde kırmızı, küçük pürüzler, su kabarcıklıkları, akıntılı yara ve çatlaklar şeklinde değişiklikler görülür. Daha sonra vücutta, kollarda ve bacaklarda tahriş oluşabilir. Egzama olan daha büyük çocuklarda (12 yaşa kadar) tahriş genellikle dizlerin arkasında ve dirsek içlerinde, ayrıca el bileklerinde ve ayak üstlerinde yaygındır. Çoğu kişinin bu alanlardan sadece bir yada birkaç yerinde egzama vardır. Gençlerde ve yetişkinlerde tahriş hala dirsek içlerinde ve diz arkasında mevcut olabilir. Ayrıca yüzde ve göğüs üstünde de tahriş vardır.
- Atopik egzama genellikle çocuklar bir kaç aylık iken başlar ve çoğunda 4 yaşını doldurmadan kaybolur.
- Atopik egzamanın yayılması geçtiğimiz son üç on yılda ikiye katlamıştır. Sanayileşmiş ülkelerdeki çocuklarda bu hastalık oranı % 15 – 30’lara kadar varır.
Kontakt egzama (dermatit) nedir ve tedavisi
Kontakt egzama cildin doğrudan temas halinde maddelere reaksiyon göstermesi sonucu ortaya çıkar. Bu durum hem alerjik hem de non- alerjik olabilir. Kontakt egzama çocuk yaşlarda nadir görülür, ama okul çağından itibaren bir artma görülür. Yeni ortaya çıkan veya tekrar nükseden kontakt egzama kırmızı ve şişkin, küçüklü büyüklü kabarcıklar ve sıvı akıtan yaralar olan bir cilde sebep verir. Eğer kontakt egzama uzun süre var olmuşsa, cilt daha kuru ve çatlaklıdır. Şiddetli kaşıntı normaldir.
Non- alerjik kontakt egzama
Non- alerjik reaksiyon, temizlik maddeleri, su ve dezenfekte maddeleri gibi cilt tahriş edici maddelerle doğrudan temas nedeniyle ortaya çıkar. Ayrıca toksik veya kaşındırıcı egzama diye adlandırılır. Bu tür egzama, üst cildin koruyucu katmanı kimyasal veya fiziksel yaralanma sonucu tahrip olursa ortaya çıkar. Cilt kurur, ve kızarır ve çatlak eğilimli olup pul pul dökülür. Bu tür egzama kuru ve atopik bir cilde sahip olan kişilerde daha yaygındır.
Alerjik kontakt egzama
Alerjik reaksiyonu alerji tetikleyen maddeler ortaya çıkarır. Kontakt egzamaya sebep olan en yaygın maddeler nikel, kobalt, krom, lateks, parfüm, kumaş, thiomersal (koruyucu), reçine (resin bağlantısı), peru balsam (koku ve tat), kathon CG (koruyucu), merhem tabanı dahil lanolin yün) ve formaldehit (kimyasal)dir. Böyle bir alerji geliştirmenin ne kadar hızlı olacağı bireyseldir. Bu maddenin ne kadar güçlü olduğuna, miktarına, maddeyle ne kadar uzun süre temas halinde kaldığınıza ve cildin koruyucu yeteneğinin ne kadar iyi olduğuna bağlıdır. Eğer bir kez bir maddeye karşı kontakt egzama geliştirdiyseniz, vücudun her hangi bir yerinde madde ile temas halinde alerjik egzama oluşabilir. Eller, sürekli su ve alerjiye sebep olan maddeler ile temas halinde oldukları için, en maruz kalandır. Yüzde ve özellikle göz çevresinde, havadaki alerjik maddeler ile teması veya maddelerin el aracılığıyla aktarılması sonucu alerjik bir reaksiyon oluşabilir.
Bir kez bir maddeye karşı alerji geliştirdiyseniz, kalıcı olacaktır. Kulakta delik, piercing, ve cilde karşı baz metal kullanımı, nikele karşı kontakt egzamada önemli bir artış sağlamıştır.
Kontakt egzama tedavisi
Tepki gösterdiğiniz şeylerden kaçının. İlgili maddelerden kaçınılmazsa, diğer tedaviler düşük etki gösterir. Nemlendirici krem kullanın. Cilt genellikle kuru olur. Düzenli şekilde, parfüm içermeyen iyi kremler kullanmak yardımcı olacaktır. Kortizon kremlerini yalnızca egzamaya uygulayın. Nemlendirici krem, kortizon kremi cilt içine tamamen çektikten sonra sürülür (yaklaşık 10 dk.). Kontakt egzama tedavisi, hem kuru, enfekte ve akıntılı egzamada, atopik egzamada olduğu gibi aynı prensipleri takip eder.
Stres egzaması nedir?
Yapılan araştırmalarda; dermatolojik hastalıkların yaklaşık yüzde 40 kadarında, eşlik eden bir psikolojik bozukluk olduğu görülmektedir. Strese bağlı olarak ortaya çıkan deri hastalıkları arasında en sık görüleni ‘stres egzaması’ olarak da bilinen ‘liken simpleks kronikus’ dur. Bu hastalık başlangıçta görünür herhangi bir bulgu olmaksızın kişinin kaşıntı duyması ve sürekli kaşıntı ve sürtünme sonucu ortaya çıkan belirtilerle karakterizedir. Kaşınan bölgelerde zamanla kızarıklık kepeklenme ve deride kösele benzeri kalınlaşma ile birlikte pul pul deri dökülmeleri ve kabuklu yaralar ortaya çıkar. Vücudun herhangi bir yerinde görülebilmekle birlikte en sık saçlı deri ense sınırında, sırtta kürek kemiklerinin üzerindeki deride ve bacaklarda ortaya çıkar. Deride kalınlaşma ve deri renginde koyulaşma bazen yıllarca sürebilir. Stresin tetiklediği bu hastalık da strese neden olur ve olay bir kısır döngüye girer.
Sulu egzama nedir?
Sulu egzama daha çok bebek, çocuklarda ve 30-35 yaşlarındaki yetişkinlerde görülmektedir. Sulu egzama nedenleri mevsim değişiklikleri ve mevsimsel alerji ile cilt dokusunun çok fazla kuru olmasının yanında stres, psikolojik sorunlar, yanlış ilaç kullanımı, ev temizlik ürünlerin çok fazla kullanımı, lastik eldiven, saç boyaları, kozmetik ürünler sentetik giysi kullanımın da sulu egzama belirtileri göstermektedir. Sulu egzama diğer egzama türlerindeki cilt hastalığın aynısı aynı tedavi uygulanır.
Memede egzama
Meme uçlarında egzama şikayeti olan kadınların yarayı kesinlikle kaşımamaları, uçuk rahatsızlığı olan insanlardan uzak durmaları gerekmektedir. Egzama genelde mantarın yol açtığı yaygın bir deri rahatsızlığı olduğu gibi, normal cildi nadir olarak etkiler. Genellikle derinin her hangi bir nedenden dolayı sorunu olduğunda ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Genelde cildin kıvrımlı bölgeleri gibi, cildin nemli ve sıcak bölgelerinde meydana çıkar. Cildin dermatitis veya daha öncesinden egzama olan yerlerinde tekrarlayabilir.
Dirsekte egzama
Dirseklerin kaşınması ve kızarması, eğer başka bir belirti görmüyorsanız büyük ihtimallederinin fazla kuruması nedeniyle oluyordur. Aşırı sıcak veya soğuk ortamlar cildinizi kurutabilir. Cilt hastalıklarına dayalı aşırı cilt kuruluğu nedenleri arasında ise psoriasis,dermatit ve ürtiker gibi hastalıklar gösterilmektedir. Sık rastlanan diğer nedenler ise; temizlik kimyasallarına, deterjana karşı alerjik reaksiyon, ısırgan otu veya ciltte tahrişe yol açan diğer bitkilerle temas sayılabilir.
Egzama bitkisel tedavi
Beyaz Dut bitkisinin meyvesi ve yaprağının egzamaya iyi geldiği konusunda kanıtlanmamış yaygın bir inanış vardır. Hekiminize bitkisel tedavinin ilaç tedavinizi etkileyip etkilemeyeceğini danışmadan piyasada satılan bitkisel tedavilerine başvurmamanızı öneriyoruz.
Egzama kendiliğinden geçer mi?
Egzama en çok küçük çocuklarda ve bebeklerde görülür; ama çocuk büyüdükçe egzama genellikle kendiliğinden geçer. Çok nadir olarak yetişkinlikte de devam eder. Bunun dışında egzama tedavi edilebilir bir hastalıktır.
Egzama ve sabun kullanımı
Egzaman olan çocuğun cildini sabunla yıkamaktan kaçınınız! Defne sabunu, Ardıç katranı sabunu ve ısırgan otu sabunu diğer sabunlara göre cildi daha az kuruttuğu için kullanıla bilinir burada önemli olan sabun içerisinde ki herhangi bir maddeye alerji yoksa dikkat edilmesi gereken nokta sabunun cildi kurutmamasıdır. Yine banyo köpüğü kullanmaktan ve çocuğun saçını şampuanla yıkamaktan kaçınınız. Banyosunda az miktarda parfümsüz normal banyo yağı kullanmanız daha faydalı olacaktır. Fungoral şampuan, kafa-/boyun bölgesinde egzama olan bazı yetişkinler tarafından kullanılabilir.
Egzama durumunda diğer faydalı bilgiler
Ağız etrafında egzama durumunda, yemek öncesi cildi korumak ve egzamada daha fazla tahrişi engellemek için vazelin veya başka yağlı krem (Ceridal lipogel) sürmeniz faydalı olabilir. Yemek sonrası yemek artıklarını silmek önemlidir. Tüm egzama tedavisi bireyseldir, ve orta şiddetli egzamadan daha ciddi durumlarda, tedavi formu doktor ile işbirliği içinde hazırlanır. Doğru kullanıldığı taktirde kortizon kremlerinin çoğunun üzerinde iyi etki sağlar, ve yanlış kullanım/ az kullanım (çok zayıf krem çok kısa zaman) yan etkilerden (normal cildin incelmesi) daha büyük bir sorun teşkil eder. Şüphede kalmamanız için doktorunuza ne kadar krem kullanmanızın güvenli olacağını danışın.
Tedavi eksikliğinin kortizon tedavisinden daha fazla yan etkileri vardır, çünkü bu çocuğun motor gelişimini engelleyebilir, çocuğa düşük öz benliği verir ve kaşınma sonucu cilt de yara izleri bırakabilir. Cildin düzenli temizlenmesi ferahlık için önemlidir.
Emzirme; Annede gebelik esnasında ve çocuğun doğumundan sonrası beslenme ile önlem almak, çocukta egzama gelişimi üzerinde az etkisi olduğu görülür, ama araştırmalar atopik egzama semptomlarını bazılarında, eğer çocuk yaşamının ilk dört ila altı ayında emzirilirse, geciktirilebileceğini gösterir.
Beslenme tavsiyeleri; Çocuklar için gıda türleri bırakmak sadece çocuğun o gıda türünü tolere edemediği kesinleştiği zaman tavsiye edilir. Asla doktora danışmadan çocuklarda diet uygulamaya başlamayın. Bazıları için bazı gıda türleri atopik egzamayı ağırlaştırabilir. Bu bir aşırı hassasiyet reaksiyonudur, nadiren alerjidir. Egzama ne kadar etkilenir, ve tüketilen miktarın önemli olacağı, bireyseldir. Genellikle gıda türleri egzama aktif bir aşamada olduğu zamanlar tahriş yaratır. Bu tür gıdalar örneğin domates/ketçap/salça, çilek, narenciye ve bazı koruyucu maddeler, ve meşrubat, şeker, reçel ve gazoz gibi gıdalarda bulunan boya maddeleridir(E210-E219).
Giyim;
- Kaba yün ve sentetik maddelerden yapılan giyim cildi tahriş edebilir. Bu maddelerden yapılan giyimin cilde doğrudan temas etmesinden kaçının. Tüylü kumaş ve ince lifli yüksek kaliteli yün genellikle tolere edilebilir.
- Pamuk çoğu tarafından iyi tolere edilir, tercihen beyaz ya da ağartılmamış ve iyi yıkanmış. Giyeceklerin sıkmaması önemlidir.
- Renkli giyecekler rahatsız edici boyalar ve formaldehit (kimyasal) içerebilir. Yeni giyecekleri kullanmadan önce daima yıkayın.
- Parfüm içermeyen deterjan kullanın ve yumuşatıcı kullanımını azaltın. Bazıları için ilave durulama sabun artıklarını yok etmek için gerekli olabilir. Giyecekler ütüleme veya kurutma makinasında kurutulma sonrası genellikle daha yumuşak olur.
- İyi bir tavsiye, giyecekleri dikişlerden tahrişi önlemek için tersine giymek, ve belki etiketleri kesmek olabilir.
- Kaşıntı eldivenleri/ pamuklu eldivenler, kısa tırnaklar ve bütün pijama kullanımı tırmalamayı önlemek için faydalıdır.
- Çocuğun çok sıcak olmasını ve terlemesini önleyin. Havadar elbiseler ve ayakkabılar kullanın.
Yatak odası; Kaşıntı ısı ile kötüleşir. Bu sebeple yatak odası serin ve havadar olmalıdır. Tavsiye edilen sıcaklık 18 °C’nin altındadır ve havadaki nem oranı 40 RF’nin (bağıl nem yüzdesi) altındadır. Atopik egzama olan çocuklar, ebeveynleriyle aynı yatakta yatması halinde daha sıcak olabileceğinden, kendi yatağında uyumalıdır. Saf pamuktan olan çarşaflar kullanın ve en az her 14 günde bir olmak üzere sık sık değiştirin. İyi havalandırma ve gece gündüz sirkülasyon sağlayın.
Kapalı iklim; Eğer aileden her hangi birinde kürk hayvanlarına karşı alerji olduğu kanıtlanmış ise veya kürk hayvanları ile temas daha fazla egzama şikayetleri veriyorsa, kürk hayvanları evde tutmaları önerilmez. İyi bir temizlik önemlidir. Tam halılardan kaçının ve merkezi elektrik süpürge veya hepa – veya mikrofiltreli elektrik süpürgesi kullanın. Toz toplayıcılarından kaçının. Kapaklı oyuncak kutusu, ve açık kutular ve raflar yerine kitaplık kullanın. Sigara kapalı yerlerde kullanılmayacak.
Okul ve kreş; Aileler çocuğun egzaması hakkında okulu ve kreşi bilgilendirmelidirler. Özellikle gün içinde tedavi, ilaçların kullanımı gibi konularda.
Spor; Uğraşı ile birlikte artan terleme ve vücut ısısı kaşıntıyı kötüleştirebilir, aynı şekilde havuzda yüzme sonrası cilt kuruyabilir. Klorlu su cildi tahriş edebilir ve kaşıntı verebilir. Aktivite öncesi ve sonrası doğru tedavi bol nemlendirici ve belki serinletici bir duştur. Çocuk diğer çocuklarla birlikte en yaygın faaliyetlere katılmalıdır, ama aktivite öncesi ve sonrası nemlendirici ile yağlanması için ortam sağlanmalıdır.
Güneş ve tuzlu su; Güneş ve tuzlu su çoğunda egzamada iyileşme sağlar. Egzama olan kişiler tuzlu suda banyo imkanı olan sıcak ve bol güneşli yerde kalma sonrası iyileşme görebilir. UVA- ve UVB ışınlarına karşı koruyan güneş faktörü yüksek bir güneş kremi, güneş yanığı kaşıntıyı arttırdığı ve egzamayı kötüleştirdiği için, erken bahardan itibaren kullanılmalıdır. Sık sık yağlayın ve cildi hafif kıyafetlerle koruyun. Güneşlenme öncesi hem kortizon kremi hem de Elidel/Protopic ile yağlanmaktan kaçınılmalıdır. Kortizon, güneş tarafından etkisiz hale getirilir.
Elidel ve Protopic (egzama etkili kremler) güneşin yerini tutar, ama ihtiyaç durumunda hem bu kremler hem de kortizon güneşlenme sonrası akşam sürülebilir.
Kış ve soğuk; Nemlendirici kremler kışında kullanılmalıdır, ama don yaralarına karşı koruma sağlamaz. Bu nedenle çocuk, tahriş etmeyen ve kaşındırmayan sağlam kışlık giysilerde kullanması gerekir. Ağır soğuk halinde cildin çoğunluğu örtülmelidir.
